پرسمان 24: تفاوت «ایشاالله»، «انشاالله» و «ان شاءالله» درکجاست؟

پرسمان 24:  تفاوت «ایشاالله»، «انشاالله» و «ان شاءالله» درکجاست؟

بنام پروردگار بصیر و دوستداراهل بصیرت. جناب «ج – ص» سلام علیک؛ شب جنابعالی و همه دوستان خوبتان به خیر باد؛ امیدوارم عزاداریهایتان مورد قبول درگاه حضرت حق واقع شود. ان شاء الله.

جنابعالی در پرسش اخیر خود اینگونه نگاشتی: «سلام وقتتون بخیر، با آرزوی سلامتی برای شما؛ نظر شما درباره این عکس رو میخواستم؛ تفاوت ایشاالله ، انشاالله و ان شاءالله درکجاست؟؛ ایشاالله: یعنی خدا را به خاک سپردیم (نعوذبالله، استغفرالله)؛ انشاالله: یعنی ما خدا را ایجاد کردیم (نعوذبالله، استغفرالله)؛ ان شاءالله: یعنی اگر خداوند مقدر فرمود (به خواست خدا)؟!!!

اینجانب در پاسخ به این پرسش جنابعالی، بازگوئی نکات ذیل (که بخشی از آن ها بر گرفته از نوشته های بارگذاری شده در پاره ای از سایت ها می باشد) را سودمند میدانم:

1- شایسته است که بدانی: طرح چنین پرسشی، امری تازه محسوب نمی شود؛ با اطّلاعاتی که اینجانب در اختیار دارم، می توانم بگویم: دست کم، حدود یک دهه از اشاعه این پرسش می گذرد؛ و سال ها است که شاهد طرح آن در عرصه های متنوّع مجازی هستیم؛ در عین حال، چون برای جنابعالی و هر پرسش کننده ای، احترام و ارزش قائل هستم؛ از جنابعالی به جهت طرح این پرسش تشکّر، و نیز از پاسخ دهی به آن به صورت فشرده، استقبال می کنم؛

2- اینجانب، از طرح هرگونه پرسش از سوی شما دوستان خیر خواه و عشق ورزیدن به شنیدن و خواندن پرسش پرسشگران فهیم، خرسند می شوم، و واقعا به مطالعه و شنیدن پرسشهای پرسشگران، عشق می ورزم، و احساس شادابی می کنم؛ بدین جهت هیچگاه جسارت به جنابعالی و یا دیگر دوستان پرسشگر را روا نمیدانم؛ و بر این باورم: در صورت رعایت آداب و شرایط پرسیدن، نفس طرح پرسش، اقدامی نیک و شایسته تحسین می باشد؛ در عین حال، نمی توانم از ذکر نکته ای دوستانه دریغ ورزم؛ و آن اینکه: همواره سعیمان بر این باشد که از دقّت مناسب در  طرح پرسش ها غفلت نورزیم؛ چه آنکه کمترین غفلت در این عرصه، موجب می شود که ما به صورت نا خواسته در زمین دشمن بازی کنیم؛ و از طرح پرسش در  مورد امور اساسی تر و مهمتر باز بمانیم؛

3-  استفاده از عبارت "ایشاالله" در عرصه گفتاری و نوشتاری عرب زبانان، بی سابقه است و کاربردی غیر صحیح است و معنایی ندارد؛ و ترجمه آن به «خاک سپردن»، صحیح نیست!

4- مقایسه دو تعبیر "ان شاء الله" و "انشاء الله" نیز صحیح نمی باشد؛ زیرا در عبارات گفتاری باید واژه «أَنْشَأَ» به فتح همزه اول و ضمّ همزه آخر تلفظ شود تا معنای «ایجاد کردم» بدهد! ضمن اینکه در فعل «أنشأ»، یک همزه در آخر کلمه وجود دارد که از نظر معنا، تلفظ و نوشتار با کلمه «إنشاء الله» متفاوت است؛ حتی اگر «انشاء» را مصدر فرض کنیم، به ترجمه مبهم "ایجاد خدا یا ایجاد کردن خدا" می رسیم که عبارتی ناقص است و در هر حال معنای ادعا شده (= ما خدا را ایجاد کردیم) دریافت نمی شود.

5- طبق آیه «إِنَّا أَنشأْنَهُنَّ إِنشاءً» (واقعه: 55) : «ما آنان را به وصفی ناگفتنی ایجاد کردیم»؛ واژه «إنشاء»، مصدر فعل «أَنْشَأَ» و به معنای «ایجاد کردن»، «به وجود آوردن»، و «خلق کردن» است؛ پس به زبان آوردن تعبیر ترکیبی «انشاءالله» در مواقعی که می خواهیم کاری را انجام دهیم، معنای ایجاد و خلق از سوی ما را القاء می کند، یعنی ما خداوند را ایجاد کرده ایم؛ قطعا چنین معنائی، مخالف با باورهای دینی ما می باشد و ناصحیح است؛

6- واژه «إِنْ» در قالب تعبیر «ان شاء الله»، حرف شرط و به معنای «اگر» و فعل «شاء» به معنای خواستن و مقدر کردن است؛ و ما با نوشتن «إن شاء الله» به این صورت می گوییم: «اگر خداوند مقدر فرمود» و «به خواست خدا؛ استفاده از چنین تعبیر و قصد چنین معنا، در راستای مفاد این آیه است: «وَ مَا تَشاءُونَ إِلا أَن یَشاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً حَکِیماً»   )انسان:30) : «و شما ( اولیای حق ) چیزی جز آنچه خدا بخواهد نمی‏خواهید ( و کار را به او تفویض می‏کنید که ) البته خدا به احوال خلق دانا و به صلاح بندگان آگاهست»؛

7- خداوند در قالب آیات «وَلَا تَقُولَنَّ لِشَیْءٍ إِنِّی فَاعِلٌ ذَلِکَ غَدًا. إِلَّا أَن یَشَاء اللَّهُ وَاذْکُر رَّبَّکَ إِذَا نَسِیتَ وَقُلْ عَسَى أَن یَهْدِیَنِ رَبِّی لِأَقْرَبَ مِنْ هَذَا رَشَدًا» (سوره کهف: 23 و 24) یک دستور کلى به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى دهد که «هرگز نگو من فلان کار را فردا انجام مى دهم. مگر اینکه خدا بخواهد»؛ (الا ان یشاء الله ) یعنى در رابطه با اخبار آینده و تصمیم بر انجام کارها، حتما جمله «ان شاء الله» را اضافه کن، چرا که: اولا:  تو هرگز مستقل در تصمیم گیرى نیستى و اگر خدا نخواهد هیچ کس توانائى بر هیچ کار را ندارد، بنابراین براى اینکه ثابت کنى نیروى تو از نیروى لا یزال او است و قدرتت وابسته به قدرت او می باشد، حتما جمله «ان شاء الله» (اگر خدا بخواهد) را به سخنت اضافه کن.

ثانیا: خبر دادن قطعى براى انسان که قدرتش محدود است و احتمال ظهور موانع مختلف مى رود صحیح و منطقى نیست، و چه بسا دروغ از آب در آید، مگر اینکه با جمله «ان شاء الله» همراه باشد؛ زیرا چنین تعبیری، ضمن افزایش دادن توجه ما به خدا در کارها، هم به ما نیرو و قدرت مى بخشد ، و هم دعوت به پاکى و صحت عمل مى کند؛

8- جمله «ان شاء الله» به هنگام بیان تصمیم هاى مربوط به آینده، نه تنها یک نوع ادب در پیشگاه خدا است، بلکه بیان این حقیقت مهم نیز هست که ما چیزى از خود نداریم هر چه هست از ناحیه او است، مستقل بالذات خدا است، و ما همه متکى باو هستیم، تا اراده او نباشد اگر تیغ هاى عالم از جا حرکت کنند حتى یک رگ را نخواهند برید، و اگر اراده او باشد همه چیز به سرعت تحقق مى یابد و حتى شیشه را در بغل سنگ نگه مى دارد. این در حقیقت همان مفهوم توحید افعالى است که در عین وجود اختیار و آزادى اراده انسان، وجود هر چیز و هر کار را به مشیت خدا وابسته مى کند. این تعبیر با افزایش دادن توجه ما به خدا در کارها، به ما نیرو و قدرت مى بخشد، و هم دعوت به پاکى و صحت عمل مى کند. از پاره اى از روایات استفاده مى شود که اگر کسى سخنى را در ارتباط با آینده بدون ان شاء الله بگوید خدا او را به خودش وامیگذارد و از زیر چتر حمایتش بیرون مى برد.

9- در حدیثى از امام صادق (علیه السلام) میخوانیم : آن حضرت دستور داده بود نامه اى بنویسند، هنگامى که نامه پایان یافت و به خدمتش دادند ملاحظه کرد، تعبیر «ان شاء الله» در آن نبود، فرمود: «کیف رجوتم ان یتم هذا و لیس فیه استثناء، انظروا کل موضع لا یکون فیه استثناء فاستثنوا فیه» (کلینی، الکافی (ط - الإسلامیة) / ج‏2 / 673 / باب .....  ص672): «شما چگونه امیدوار بودید که این نامه (یا این کار) به پایان برسد در حالى که «ان شاء الله» در آن نیست، نگاه کنید در هر جاى آن نیست بگذارید» (حوزه علمیه قم/ شب سه شنبه، شب شانزدهم محرم 1438ق = 1395ش/ سیّد حسین شفیعی دارابی/ ساعت15/22)