ریشه خط رسمی امروز ایران کدام خط است؟

ریشه خط رسمی امروز ایران کدام خط است؟

بیشتر نشانه های الفبای فارسی به هم متصل می شوند و با جابه جایی هرکدام از این حروف به سرعت معنای آن تغییر می کند.

 ویرایش فنی

بخش اول: شیوه املای فارسی (رسم الخط)

ریشه خط رسمی امروز ایران، خط «نسخ» است که از عربی گرفته شده است. پس از ورود اعراب به ایران در اواخر عهد ساسانی، خط های رایج ایرانی، همچون خط پهلوی ساسانی و دین دبیره کم کم منسوخ گشت و با وجود آن که زبان ایرانی تغییر نکرد اما خط ایرانی به خط عربی تبدیل شد. بی شک پرداختن به پیشینه پنج هزار ساله تاریخ خط ایرانی در این مجال ناممکن است  اما ذکر این نکته ضرور است که خط فارسی امروز خط «نستعلیق» است؛ خطی آمیخته از خط «نسخ» و «تعلیق».

خط نسخ، از خط های نبطی است؛ خط مردم شمال شبه جزیره عربستان و از شاخه های خط آرامی. ایرانیان از شاخه های متعدد خط نسخ (مانند توقیع و رقاع و...)، خط تعلیق را به وجود آوردند که با در آمیخته شدن آن با نسخ، خط «نستعلیق» پدید آمد.

1-1) کاستی های خط فارسی

متأسفانه خط کنونی فارسی، کاستی ها و عیوبی دارد که موجب شده شیوه املای فارسی با مشکلاتی روبه-رو شود؛ کاستی هایی همچون:

1-1-1) وابستگی خط به نقطه: واژه هایی در خط فارسی وجود دارد که جابه جایی چند نقطه در آن، معنا را تغییر داده و واژه دیگری می سازد؛ برای مثال واژه های سیر، شیر، سپر.

2-1-1) نبود نشانه برای مصوت های کوتاه: مصوت های کوتاه فارسی (   َ   ِ    ُ   ) نشانه الفبایی ندارند و    فارسی زبانان تنها با پیشینه شنیداری خود چگونگی تلفظ واژگان را می شناسند. مانند نَمایش و نِمایش.

3-1-1) پیوستگی حروف: بیشتر نشانه های الفبای فارسی به هم متصل می شوند و با جابه جایی هرکدام از این حروف به سرعت معنای آن تغییر می کند. پس از مشروطه، بسیاری از اصلاح طلبان در ایران که با زبان های اروپایی آشنا بودند سعی در جداسازی حروف (مانند الفبای انگلیسی) داشتند. کسانی همچون میرزا فتحعلی  آخوندزاده و میرزا ملکم خان بر آن بودند که الفبای فارسی را تغییر دهند.، اما موفق نشدند.

4-1-1) وجود چند نشانه برای یک صدا: برای مثال صدای S در فارسی چند نشانه «س، ص، ث» دارد و یا صدای Z نشانه های «ز، ذ، ض، ظ». در زبان عربی تلفظ هرکدام از این نشانه ها در دستگاه آواشناسی متفاوت است اما در فارسی چنین نیست و خواننده فارسی زبان باید املای واژه را با هرکدام از حروف به خاطر بسپارد.

5-1-1) وجود دو یا چند صدا برای یک نشانه: گاه بر خلاف مورد بند پیشین، یک نشانه، نماینده دو یا چند صداست. برای مثال: صداهای ī و y  برای حرف «ی»، صداهای e و h برای حرف «هـ»  و صداهای  ū و  o و v برای نشانه «و».

ادامه دارد...

مریم اسدیان، دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی